Er zijn twee uiteinden aan de leiband.

Samenleven met een hond is voor veel mensen een grote verrijking in hun leven, maar er zijn twee uiteinden aan de leiband. Ik ben mijn hele leven niet zonder huisdieren en voornamelijk honden geweest: ik kan mij geen leven zonder voorstellen. Mensen en honden leven al 10.000-den jaren samen. De domesticatie van de wolf/hond en het samen evolueren, maakt dat zoals mens en hond elkaar goed aanvoelen; veel beter dan alle andere soorten. Ik durf zelfs spreken van een soortement alchemie tussen hond en mens omdat het wetenschappelijk kan worden uitgelegd.

Wist je dat een je door naar een hond te kijken liefde voelt? En vice versa. Door alleen elkaar een vriendelijke blik te gunnen, worden honden en mensen gelukkiger. Hier zitten de neurotransmitters in onze hersenen voor iets tussen. Hoewel direct oogcontact tussen honden onderling kan leiden tot agressie is innig oogcontact tussen de mens en zijn hond de oorzaak van de aanmaak van oxytocine: het gelukshormoon. Door elkaar alleen maar lief aan te kijken wordt er zowel bij mensen als honden vier keer meer oxytocine aangemaakt!

Honden en mensen zoeken elkaar op: hoe meer zielen hoe meer vreugd, en hoe meer lichamelijk contact en geknuffel hoe meer gelukshormoon in ons lijf. Deze chemische stof speelt ook een belangrijke rol bij de binding tussen hond en mens, het versterkt gevoelens van veiligheid en vertrouwen.

“Dieren emoties toekennen, is lange tijd een taboe geweest in de wetenschap. Maar als we dat niet doen, nemen we het risico dat we iets fundamenteels missen, van dieren maar ook van onszelf.”

Frans de waal, amerikaans-nederlands primatoloog

Honden voelen net als wij positieve en negatieve emoties en daartussen zit nog de emotie lust. Hoe we met elkaar omgaan is de sleutel tot samenleven aan die twee uiteinden van de leiband. Als we erkennen dat honden emoties hebben, dan heeft dit ook gevolgen voor de manier waarop we met ze omgaan. Ze maken onderdeel uit van ons gezin uen hebben hun eigen emoties en behoeften.
Dit staat echter los van antropomorfisme. Antropomorfisme is het toeschrijven van menselijke eigenschappen aan dieren…in de meeste gevallen is dit niet oké. Iedereen kent de waanzinnig populaire filmpjes op sociale media: de eigenaar komt thuis, heel de inhoud van de vuilnisbak ligt verspreid over de keukenvloer en middenin zit die schattige viervoeter met een schijnbaar schuldbewuste blik. Veel mensen denken dat de hond beseft dat hij iets fout heeft gedaan en dat de hond zich schaamt of zich zelfs schuldig voelt. Dit is niet waar. Deze hond wil een conflict vermijden en doet zijn best om een uitbrander te voorkomen. Die blik duidt eerder op angst.
Dieren ontwikkelden emoties veel eerder dan wij. Bedenk hierbij dat de eerste zoogdieren zo’n 200 miljoen jaar geleden zijn ontstaan en wij mensen (Homo Sapiens) pas ongeveer 125.000 jaar geleden. Wij komen eigenlijk nog maar net piepen. We kunnen eerder spreken van zoomorfisme, waarbij mensengedrag verklaart wordt vanuit diergedrag.

Wist je dat honden blije en boze gezichten kunnen herkennen? En dat ze dat zelfs kunnen door alleen de ogen of alleen de onderste helft van menselijke gezichten te zien. Ik toon hiermee aan onze honden verschillende signalen kunnen koppelen aan dezelfde emotie, ze kunnen emoties categoriseren en de emotionele inhoud van onze gezichtsuitdrukkingen herkennen. Dit is bewijs dat honden emoties -tot op zekere hoogte- werkelijk begrijpen, terwijl men vroeger enkel wist dat honden leerden om hun gedrag aan te passen aan onze emoties weten we nu door wetenschappelijk onderzoek dat onze honden onze emoties kunnen lezen en effectief iets met die informatie doen.
Dit laatste is tevens weer perfect evolutionair te verklaren: het is waarschijnlijk zeer interessant voor honden om te weten hoe wij ons voelen zodat ze bijvoorbeeld -uit behoud van veiligheid- uit de buurt kunnen blijven als we kwaad zijn. 

Theory of Mind

Wist je ook dat een hond je blik volgt? De hond leerde dat wanneer ze de blik van een mens volgen ze kunnen voorspellen en er op in kunnen spelen wat die mens van plan in. Dat heet de Theory of Mind: honden hebben het vermogen om na te denken over gedachten van een andere. Het is het besef dat een ander individu zijn eigen gedachten, kennis, perspectief en emoties heeft.
Wie een hond heeft, herkent het zeker in het dagelijks samenleven. De Pekkie wil iets pakken en jij verbiedt het hem. Je draait je rug en de Pekkie steelt het verboden spul toch. Louter omdat hij wéét dat jij hem niet ziet als jouw blik niet op hem is gericht.

Wist je dat het zelfs nog verder gaat? Honden volgen de richting van je wijzende vinger.
En dat is knapper dan wat jonge mensenkinderen doen: peuters kijken naar het uiteinde van je vinger, niet verder. Honden kijken mee in de richting waarin de vinger wijst. Honden beseffen niet de vinger kan verwijzen naar iets anders dat niet hier ter plaatse aanwezig is maar ze leerden wel dat mensen wijzen naar dingen die de moeite waard zijn, zoals een prooi of beloning. Trouwens, zo leren trainers honden het gekende straatgokspel aan: onder welk potje zit de bal of een lekker voertje.

Even terug naar onze wederzijdse liefde. Net zoals mensen zijn honden roedeldieren: ze zijn graag samen en het is volstrekt onnatuurlijk om alleen te zijn. Door samen te leven maken we het knuffelhormoon aan, hier worden mens en hond gelukkig van en willen meer samen zijn. Omdat we al een hele tijd in een verliefde cirkel zitten, ontwikkelden er zich doorheen de evolutie gemeenschappelijke communicatievormen tussen mens en hond. We begrijpen elkaar best zo goed mogelijk, zo goed dat tussen sociale partners.

“Honden zijn biologisch geprogrammeerd om met ons te communiceren.”

Emily E. Bray

Mensen gebruiken vooral verbale communicatie. Honden gebruiken lichaamstaal. Honden zijn ondertussen zo goed ingespeeld op onze menselijk gedragingen en communicatie dat wij ook zo goed mogelijk moeten kijken door de bril van onze honden.  Eens je die lichaamstaal kan lezen, kan je veel ongewenst gedrag voorkomen. En kan je voor je hond een veilige en voorspelbare omgeving maken.

Zal ik je een geheim verklappen? Eens je de lichaamstaal van honden kan lezen, kan je ze niet niet-meer zien. Hoe cool is dat!

De meeste hulpvragen vertrekken vanuit het gedrag van de hond. De hond doet iets wat de baas niet leuk vindt: het gedrag van mijn hond moet veranderen! Het gaat niet alleen over kijken naar de hond, het gaat ook kijken naar ons eigen gedrag. Samen leven, aan twee uiteinden van die leiband, weet je wel. Zowel de motivatie bij de hond als bij de mens zijn de sleutel tot gewenst gedrag. Maar dat zou ons vandaag te ver leiden: meer in een volgend blogartikel!

Bronnen, o.a.